Ὁμιλία εἰς τήν ὀγδόην Κυριακήν τοῦ Λουκᾶ

Γερμανοῦ τοῦ Β΄ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως

Εἶναι μεγάλο ἐμπόδιον πρός τήν ἀρετήν ἡ ὑπερηφάνεια καί ἔπαρσις καί ὅποιος δέν εἶναι τίποτε, καί νομίζει πώς εἶναι μέγας καί ἄξιος εὔκολα πλανᾶται καί κρημνίζεται· διότι ἡ ὑπερηφάνεια καί ἔπαρσις γίνεται ἐμπόδιον γιά κάθε καλό σ΄ αὐτόν πού τήν ἔχει καί τόν κάνει μισητόν καί ἀπρόσδεκτον στόν Θεόν· διότι «ἀκάθαρτος παρά Κυρίῳ πᾶς ὑψηλοκάρδιος» καί «Κύριος ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δέ δίδωσιν χάριν». Ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι ἡ αἰτία ὅλως τῶν κακῶν, καί ὅσοι τήν ἔχουν ἐγκαταλείπονται ἀπό τόν Θεόν· καί ὑστερούμενοι τῆς θείας βοηθείας πίπτουν στά πάθη τῆς ἀτιμίας· διότι ἀρκεῖ μόνη ἡ ἔπαρσις νά σκορπίση ὄλον τόν πλοῦτον τῶν ἀρετῶν. Ἐπειδή ὄχι μόνον παρακινεῖ πρός κακίαν, ἀλλά καί στήν ἴδια τήν ἀρετήν ὑποκρυπτόμενη μᾶς προξενεῖ πολλήν ζημία, διότι μᾶς ἀναγκάζει ἀπό τό ἕνα μέρος νά ὑπομένωμε τούς κόπους καί τούς πόνους, καί ἀπό τό ἄλλο μᾶς κάνει νά χάνωμε τόν καρπόν τῶν ἀρετῶν καί ἔτσι δέν κερδίζουμε τίποτε. Ἄκαιρα λοιπόν κοπιάζει ὁ ὑπερήφανος καί ματαίως βασανίζεται ταλαιπωρούμενος στούς ἱδρῶτες καί ἀγῶνες τῆς ἀρετῆς, διότι ὡς κυριευμένος ἀπό τήν ὑπερηφάνειαν ἀπομακρύνεται ἀπό τήν θείαν βοήθεια καί μένει ὁ ταλαίπωρος ἔρημος καί ἄπορος ἀπό κάθε ἀγαθόν. Αὐτό ἔπαθε καί ὁ σημερινός Νομικός ὁ ὁποῖος ἐτόλμησε νά πειράξη τόν Χριστόν ἐρωτῶντας αὐτόν μέ δόλον καί ἔπαρσιν. Ἀκούσετε λοιπόν τόν θεηγόρον Λουκᾶ τί λέγει στό ἱερόν Εὐαγγέλιον, νά μάθετε σαφέστερα τήν ὑπόθεσι. «Τῷ καιρῷ ἐκείνω, νομικός τις προσῆλθε τῷ Ἰησοῦ πειράζων αὐτόν καί λέγων· Διδάσκαλε, τί ποιήσας ζωήν αἰώνιον κληρονομήσω;». Αὐτός ὁ Νομικός ἐνόμισε ὅτι θά παγιδεύση καί θά παρασύρη τόν Κύριον νά τόν προστάξη πράγματα πού ἐναντιώνονται στόν Νόμο, καί τοῦ λέγει· τί νά κάμω Διδάσκαλε, γιά νά κληρονομήσω ζωήν αἰώνιον, τήν ὁποίαν διδάσκεις καί ἀναγγέλλεις στόν λαό συχνά καί ἐπιμελέστατα; Καί ἐπειδή ὁ Δεσπότης ἐγνώρισε τήν πανουργία τοῦ Νομικοῦ, τοῦ ἀναφέρει γιά τόν Νόμο, διακρίνοντας μέν τόν πειρασμόν του, συγχρόνως δέ ἐλέγχοντας καί καταδικάζοντας ἐκεῖνον διότι ἐνόμιζε πώς εἶναι ἐνάρετος, χωρίς νά εἶναι: «Ὁ δέ εἶπε πρός αὐτόν· ἐν τῷ νόμῳ τί γέγραπται; πῶς ἀναγινώσκεις;». Ἐρωτᾶ ὁ Κύριος τόν Νομικό νά ἀποκριθῆ τί γράφει ὁ Νόμος, γιά νά τό εἰπῆ ὁ ἴδιος μέ τό στόμα του πρός ἔλεγχο καί κατάκρισί του. «Ὁ δέ ἀποκριθείς εἶπεν· ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καί ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καί ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου καί ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου· καί τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν. Εἶπε δέ αὐτῷ· ὀρθῶς ἀπεκρίθης». Ἐπειδή ὁ Νομικός ἀπήγγειλε τίς δύο μεγάλες ἐντόλες, ὁ Κύριος τοῦ εἶπεν ὅτι καλῶς ἀπεκρίθη· πράγματι πρῶτον πρέπει νά ἀγαποῦμε τόν Θεόν μέ ὅλη τήν ψυχή καί τήν καρδία μας, καί δεύτερον τόν πλησίον μας. Καί εἶναι τόσο δεμένες μεταξύ τους αὐτές οἱ ἐντολές πού δέν ξεχωρίζουν· διότι ὅποιος ἀγαπᾶ τόν Θεόν ἀγαπᾶ καί τόν πλησίον του, γιά νά φυλάξη τό θεῖον πρόσταγμα· καί ὅποιος δέν ἀγαπᾶ τόν ἀδελφόν του, οὔτε τόν Θεόν ἀγαπᾶ καί ἔτσι παραβαίνει τήν ἐντολήν του, ἡ ὁποία λέγει σέ ἄλλο μέρος τοῦ Εὐαγγελίου του, ὅτι σ΄ αὐτές τίς δύο ἐντολές «ὅλος ὁ νόμος καί οἱ προφῆται κρέμανται». Αὐτές λοιπόν τίς δύο ἐντολές ἔχουν ὡς ρίζαν καί αἰτίαν καί ἀφορμήν ὅλος ὁ νόμος καί ὅλοι οἱ προφῆται καί ὅποιος τίς φυλάξει αὐτές ἀνελλιπῶς καί πληρέστατα, ἔχει ἐκπληρώσει ὄλον τόν Νόμον· «Τοῦτο ποίει καί ζήσῃ». Ἐπειδή ὀρθῶς ἀπεκρίθης, ὦ Νομικέ προτιμῶντας αὐτές τίς δύο μεγάλες ἐντολές, φύλαξε αὐτές καί σύ καθώς πρέπει, γιά νά ζήσης ζωήν αἰώνιον, τήν ὁποίαν κληρονομοῦν ὅσοι τηρήσουν αὐτές τίς ἐντολές. «Ὁ δέ θέλων δικαιοῦν ἑαυτόν, εἶπε πρός τόν Ἰησοῦν· καί τίς ἐστί μου πλησίον;» Ὁ Νόμος ὀνομάζει πλησίον κάθε ἄνθρωπον πού χρειάζεται βοήθεια, καί λέγεται Πλησίον ἐπειδή ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πλησιάζουμε, εἴμεθα κοντά ὁ ἕνας στόν ἄλλον· ἐνῶ ὁ Νομικός ἐθεωροῦσε Πλησίον τόν ἴσον στήν ἀρετή, γι΄ αὐτό ὡς ὑπερήφανος πού ἦταν, εἶπε· καί ποῖος εἶναι πλησίον μου, δηλαδή ἐνάρετος σάν ἐμένα; καί ὁ Χριστός τοῦ ἀποδεικνύει μέ ὡραιοτάτην παραβολήν σοφώτατα, ὅτι τήν ἐντολήν αὐτή τήν ἐκπληρώνει ὅποιος συμπαρίσταται καί βοηθεῖ τόν ἀδελφόν του σέ ὥρα ἀνάγκης. «Ὑπολαβών δέ ὁ Ἰησοῦς (λαμβάνοντας τόν λόγον) εἶπεν: ἕνας ἄνθρωπος κατέβαινεν ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ πρός τήν Ἱεριχώ, καί ἔπεσε πάνω σέ ληστάς, οἱ ὁποῖοι τόν ἐξέδυσαν, τόν ἐπλήγωσαν καί ἀφήνοντάς τον μισοπεθαμένον ἔφυγαν. Συνέβη δέ νά κατεβαίνη στόν δρόμον ἐκεῖνον ἕνας ἱερεύς, καί ὅταν τόν εἶδε, ἀντί νά τόν βοηθήση, τόν ἄφησε καί ἔφυγεν. Ὁμοίως καί ἕνας Λευΐτης, ἐρχόμενος στόν τόπον ἐκεῖνον καί βλέποντας αὐτόν, τόν προσεπέρασε καί ἀπομακρύνθη. Κάποιος δέ Σαμαρείτης πού περιπατοῦσε σ΄ ἐκεῖνον τόν δρόμον ἦλθε ἐκεῖ, καί ὅταν τόν εἶδε, τόν εὐσπλαχνίσθη· τόν ἐπλησίασε, ἔβαλε λάδι καί κρασί στίς πληγές του, καί ἀφοῦ τόν ἀνέβασε στό ζῶον του, τόν ἐπῆγε σέ ἕνα πανδοχεῖον καί τόν ἐπεμελήθη· καί τήν ἐπαύριον ἀναχωρῶντας ἔβγαλε δύο δηνάρια καί τά ἔδωσε στόν πανδοχέα λέγοντας· ἐπιμελήσου τον καί ὅσα ἐξοδεύσης τά πληρώνω στήν ἐπιστροφήν».

Μέ τήν παραβολήν αὐτήν ὁ πολυέλεος Κύριος μᾶς διδάσκει νά σπλαχνιζώμεθα τόν πλησίον καί νά βοηθοῦμε ὅσον ἠμποροῦμε τούς ἐνδεεῖς καί πτωχούς, διότι δέν ὑπάρχει ὠφελιμωτέρα ἀρετή ἀπό αὐτήν ἐπειδή ὠφελοῦνται καί τά δύο μέρη· ὁ πτωχός καί ἄπορος ὠφελεῖται σωματικῶς λαμβάνοντας τά ἀναγκαῖα τῆς φύσεως, καί ἐκεῖνος πού τόν ἐλεεῖ ὠφελεῖται ψυχικῶς, πού εἶναι καλλίτερον. Πλήν ὅμως τό νόημα τῆς παραβολῆς αὐτῆς εἶναι ὅτι ὁ Κύριος τήν εἶπε γιά τόν ἑαυτόν του, ὅτι ἔδειξεν ὁ φιλάνθωπος τόσην εὐσπλαγχνίαν καί ἀγαθότητα στόν πληγωμένον ἄνθρωπον. Καί ἀκούσετε τήν ἐξήγησι νά λάβετε πολλήν ὠφέλειαν καί κατάνυξιν.

Ἡ ἀνθρωπίνη φύσις κατέβαινεν ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ, ἡ ὁποία ἑρμηνεύεται ὅρασις εἰρήνης, δηλαδή ἀπό τήν εἰρηνικήν διαγωγήν, στήν Ἱεριχώ, ἡ ὁποία εἶναι χαμηλή καί πνιγηρά ἀπό καύσωνα, πού σημαίνει ὅτι ἦλθεν στήν ἐμπαθῆ καί κτηνώδη ζωήν. Καί δέν εἶπε κατέβη, ἀλλά κατέβαινεν, διότι ἡ ἀνθρωπίνη φύσις τρέχει καί αὐτή στόν κατήφορον, ὅπως τά ὕδατα τῶν ποταμῶν καί προσέχει ὅλως δι΄ ὅλου στήν λάσπην καί τόν βόρβορον τῆς ἁμαρτίας· αὐτή ἔπεσε στούς ληστάς δαίμονας οἱ ὁποῖοι τῆς ἀφήρεσαν τό ἔνδυμα τῆς ἀρετῆς καί ἔπειτα τήν ἐπλήγωσαν μέ ἁμαρτήματα διάφορα. Διότι οἱ δαίμονες πρῶτα μᾶς ἀπογυμνώνουν ἀπό τούς καλούς λογισμούς, καί ἀπό τήν σκέπην καί βοήθειαν τοῦ Θεοῦ, καί τότε μᾶς πληγώνουν μέ ἁμαρτήματα καί μᾶς ἀφήνουν ἐρήμους τῆς θείας χάριτος. Εἶπε δέ ὅτι οἱ δαίμονες ἄφησαν τήν φύσιν τῶν ἀνθρώπων μισοπεθαμένην, ἐπειδή τό σῶμα, πού εἶναι τό ἥμισυ μέρος τοῦ ἀνθρώπου, ἔγινε θνητόν καί ἀπέθανεν, ἡ δέ ψυχή ἔμεινεν ἀθάνατος. Νά τό ἐξηγήσωμε καί μέ ἄλλον τρόπον· ἡ ἀνθρωπίνη φύσις δέν ἔμεινεν ἐντελῶς ἀπεγνωσμένη, οὔτε ἐθανατώθη τελείως, ἀλλά τῆς ἔμεινε ἡ ἐλπίδα στόν Χριστόν, ὅτι αὐτός θά τήν θεραπεύση, ὅπως καί ἔγινε· ἐπειδή τόν θάνατον πού ἐπροξένησεν ὁ πρῶτος Ἀδάμ στήν ἀνθρωπότητα, τόν ἐθανάτωσεν ὁ ἀθάνατος Κύριος. Ἱερέα καί Λευΐτην ὀνομάζει τόν Νόμον καί τούς Προφῆτες, οἱ ὁποῖοι ἤθελαν μέν νά βοηθήσουν τήν ἀνθρωπίνην φύσιν, ἀλλά δέν εἶχαν τήν δυνατότητα, διότι οἱ πληγές ἦσαν ἀνίατες γιά τήν ἀνθρωπίνην δύναμι· ὅθεν ἀντί νά βοηθήσουν, ὑπεχώρησαν· αὐτό σημαίνει τό «ἀντιπαρῆλθε». Ἐπ΄ αὐτοῦ ὁ Ἀπόστολος λέγει: Τό αἷμα τῶν ταύρων καί τῶν τράγων δέν ἠμποροῦσε νά συγχωρήση ἁμαρτήματα. Τό δέ «κατά συγκυρίαν» ἔχει τήν ἑξῆς ἔννοιαν· ὅτι ὁ Νόμος ἐδόθη πρωτύτερα γιά τήν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν, ἐπειδή οἱ ἄνθρωποι δέν ἠμποροῦσαν ἀπό τήν ἀρχήν νά δεχθοῦν τό Εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ· γι΄ αὐτό λέγει γιά τόν ἱερέα καί τόν Λευΐτην «κατά συγκυρίαν», δηλαδή δέν ἦλθαν ἐπί τούτου οἱ Προφῆτες γιά νά θεραπεύσουν τόν ἄνθρωπον, ἀλλά τό ἔφερεν, τό ἀπαιτοῦσε ἡ περίστασις. Ὁ Κύριος ὅμως καί Θεός μας, πού οἱ Ἰουδαῖοι τόν ἔλεγαν ὑβριστικά Σαμαρείτην, ἦλθεν ἐπί τούτου, μέ αὐτόν τόν σκοπό, νά μᾶς θεραπεύση ὡς εὔσπλαγχνος. Καί ἀφοῦ ἐσαρκώθη μέ τρόπον ἀνέκφραστον, ἔγινεν ἄνθρωπος ὅπως ἐμεῖς ὁ φιλάνθρωπος ἀπό τήν πολλήν αὐτοῦ ἀγαθότητα· καί δέν ἄφησε τό κακόν ἀθεράπευτον, ἀλλά ἔδεσε καλά τά τραύματα καί ἔβαλε λάδι καί κρασί, δηλαδή τόν λόγον τῆς διδασκαλίας· μέ τό ἔλαιον ἐννοεῖ τήν εὐσπλαχνίαν, καί μέ τόν οἶνον τό στυπτικόν καί αὐστηρόν της δικαιοσύνης. Ὅταν ἀκούης τόν Κύριο νά λέγη «Δεῦτε πρός με πάντες, κἀγώ ἀναπαύσω ὑμᾶς» καί ἄλλα ὅμοια, αὐτά φανερώνουν τό ἔλαιον, τήν ἱλαρότητα δηλαδή καί τήν εὐσπλαγχνίαν. Καί ὅταν πάλι λέγει· «Πορεύεσθε εἰς τό σκότος» καί τά τοιαῦτα, φανερώνουν τόν οἶνο, δηλαδή τήν αὐστηρότητα τῆς κρίσεως. Ἀκόμη καί μέ ἄλλον τρόπον, ἔλαιον νοεῖται ἡ ἀνθρωπίνη διαγωγή, καί οἶνος ἡ θεϊκή· ὁ Θεάνθρωπος Κύριος λοιπόν ἐνεργεῖ ἄλλα ὡς Θεός καί ἄλλα ὡς ἄνθρωπος καί ὅταν μέν ἔτρωγεν, ἔπινεν, ἐκοιμᾶτο καί ἄλλα ὅμοια ἔπραττε , ἐγνωρίζετο ὡς ἄνθρωπος· τοῦτο εἶναι τό ἔλαιον, ἐπειδή δέν μεταχειρίζετο ζωήν σκληράν καί ἐπίπονον. Ὅταν δέ πάλιν ἐνήστευε πολλές ἡμέρες, περιπατοῦσε στήν θάλασσαν ἤ ἄλλα ὅμοια ἔκαμεν, ἐγνωρίζετο Θεός παντοδύναμος. Οἶνον λοιπόν νά ἐννοήσης τήν θεότητα, τήν ὁποία δέν ἠμποροῦσε κανείς νά τήν ὑποφέρη ἄκρατον, χωρίς τό ἔλαιον τῆς ἀνθρωπίνης του φύσεως. Ἐπειδή λοιπόν ὁ Κύριος μᾶς ἔσωσε ὡς Θεός καί ἄνθρωπος, γι΄ αὐτό λέγει ὅτι μᾶς ἔβαλεν οἶνον καί ἔλαιον, μέ τά ὁποῖα λυτρώνονται ὅσοι βαπτίζονται καί θεραπεύονται ἀπό τά ψυχικά τραύματα· καί πρῶτα μέν χρίονται μέ τό ἔλαιον τοῦ μύρου, ἔπειτα μεταλαμβάνουν καί τό θεῖον αἷμα, τόν οἶνον δηλαδή. Καί ἀνέβασεν ὁ Κύριος τήν πληγωμένην μας φύσιν «εἰς τό ἴδιον ὑποζύγιον», τήν ἐσήκωσε δηλαδή ἐπάνω του ὁ φιλεύσπλαγχνος, ἐπειδή μᾶς ἔκαμε μέλη του καί κοινωνούς τοῦ ἰδικοῦ του σώματος καί μᾶς ἀνύψωσε στήν προτέραν ἀξίαν. Πανδοχεῖον ὠνόμασε τήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία τούς δέχεται ὅλους· διότι ὁ παλαιός Νόμος τούς Μωαβίτες καί τούς Ἀμμωνίτες δέν τούς ἐδέχετο· ἀλλά τώρα ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ δέχεται κάθε ἔθνος, καί πόρνους καί τελῶνες καί τούς πάντες, ὅπως ἔχει γραφῆ στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. Ἐπειδή ὅταν συνεστήθη ἡ Ἐκκλησία, ἔγινε δηλαδή τό Πανδοχεῖον ἀπό ὅλα τά ἔθνη, ἡ πίστις ἐξηπλώθη. Τότε ἔγινε καί ἡ δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἡ χάρις ἐπληθύνετο. Λοιπόν ὅλοι οἱ Ἀπόστολοι καί Διδάσκαλοι καί Ἀρχιερεῖς, λογίζονται ὡς πανδοχεῖς εἰς τούς ὁποίους ὁ Κύριος ἔδωσε τά δύο δηνάρια, δηλαδή τήν Παλαιάν καί τήν Νέαν Διαθήκην, πού ἔχουν καί οἱ δύο τήν εἰκόνα καί τά λόγια τοῦ Βασιλέως. Αὐτά τά δύο δηνάρια ἄφησεν ὁ Κύριος ὅταν ἀνέβαινε στούς Οὐρανούς, καί τά παρέδωσε στούς Ἀποστόλους του καί σ΄ ὅλους τούς Ἀρχιερεῖς, ἱερεῖς καί διδασκάλους, λέγοντας· «ὁ ἐάν προσδαπανήσης ἐν τῷ ἐπανέρχεσθαί με ἀποδώσω σοι».

Καί ἀληθῶς πολλά ἐξώδευσαν οἱ μακάριοι Ἀπόστολοι, καί πολύ ἐκοπίασαν γιά νά σπείρουν τήν Διδασκαλία σέ κάθε τόπον. Ἀλλά καί οἱ κατά καιρούς Διδάσκαλοι πολλά ἐδαπάνησαν καί αὐτοί καί κοπίασαν· καί τόν μισθόν ὅμως μέλλει νά τόν ἀπολαύσουν πλούσιον, ὅταν ἐπιστρέψη πάλιν ὁ Κύριος, δηλαδή στήν Δευτέραν αὐτοῦ Παρουσίαν καί ἐπάνοδον. Τότε θά τοῦ εἰπῆ κάθε ἕνας ἀπό αὐτούς· «Κύριε, δύο δηνάριά μοι ἔδωκας, ἰδού ἀλλά δύο προσεδαπάνησα» καί ὁ Κύριος θά τούς εἰπῆ: «εὖ δοῦλοι ἀγαθοί καί πιστοί, εἰσέλθετε εἰς τήν χαράν τοῦ Κυρίου σας».

Ἀκούσετε τήν παραβολήν μέ συντομίαν σαφέστερα καί καθαρώτερα. Ὁ Σαμαρείτης εἶναι ὁ Χριστός πού ἐσαρκώθη ἀπό τήν ὑπερευλογημένην ἀειπάρθενον Μαρίαν, τήν ὑπερένδοξον Μητέρα του· τό «ἴδιον κτῆνος», τό ζῶον του, εἶναι τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ· οἶνος ὁ διδασκαλικός λόγος· ἔλαιον, ἡ φιλανθρωπία· τό πανδοχεῖον εἶναι ἡ Ἐκκλησία· ὁ πανδοχεύς, οἱ Ἀπόστολοι, οἱ Ἀρχιερεῖς καί Διδάσκαλοι· τά δύο δηνάρια, ἡ παλαιά καί ἡ νέα Γραφή καί ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεόν καί πρός τόν πλησίον· καί ἐπάνοδος τοῦ Σαμαρείτου, ἡ Δευτέρα τοῦ Χριστοῦ Παρουσία καί ἔλευσις.

Ἀφοῦ ἐτελείωσεν ὁ Κύριος αὐτήν τήν θαυμασίαν παραβολήν, ἠρώτησε τόν Νομικόν: «Ποῖος ἀπό αὐτούς τούς τρεῖς σοῦ φαίνεται ὅτι ἔγινε Πλησίον ἐκείνου πού ἔπεσε στούς ληστάς; Καί αὐτός τοῦ εἶπε: ἐκεῖνος πού τοῦ ἔδειξε εὐσπλαγχνία. Τότε τοῦ εἶπεν ὁ Κύριος: Πήγαινε καί κάμε καί σύ τό ἴδιο». Μέ τά λόγια αὐτά ὁ Κύριος μᾶς διδάσκει νά γινώμεθα μιμηταί του στήν εὐσπλαγχνία καί τήν συμπάθεια, νά ἐλεοῦμε τούς ἐνδεεῖς καί τούς πτωχούς καί νά τούς βοηθοῦμεν ὅσον ἠμποροῦμε, εἴτε καλοί εἶναι, εἴτε πονηροί. Ἐπειδή ὅπως ἔκαμεν ἐκεῖνος, ὁ πανοικτίρμων καί πολυέλεος πρός ἐμᾶς τούς ἀχαρίστους καί ἐσταυρώθη καί ἔπαθε γιά τήν ἀγάπη μας, ἔτσι θέλει νά συμπάσχωμε καί ΄μεῖς μέ τούς ἀδελφούς καί νά τούς βοηθοῦμε χωρίς προφάσεις· καί πρέπει νά ὑπακούωμε σ΄ αὐτόν ὡς τέκνα γνήσια ἐάν ποθοῦμε νά γίνωμε καί κληρονόμοι τῆς Βασιλείας του. Ὅταν λοιπόν ἰδοῦμε τόν ἀδελφόν καί πλησίον μας νά θλίβεται ἀπό τήν πεῖναν καί δίψαν, καί νά βασανίζεται ἀπό τίς συμφορές καί τίς δυστυχίες, νά εἶναι πληγωμένος καί πονεμένος ἀπό τίς ἀδικίες, μή τόν παραβλέψωμεν ὅπως ὁ ἱερεύς καί τόν ἀφήσωμε ἀβοήθητον, οὔτε νά ἀλλάξωμε δρόμον ὅπως ὁ Λευΐτης, ἀλλ΄ ἄς δείξωμε πρός αὐτόν συμπάθειαν καί καλωσύνην. Ἄς τόν κοιτάζωμε μέ βλέμμα ἱλαρόν καί εὔσπλαγχνον· ἄς ἀνοίξωμε τά ὦτα στούς στεναγμούς καί τά δάκρυά του· ἄς κατεβοῦμε ἀπό τό ὑποζύγιον τῆς ὑπερηφανείας, τῆς ἀλογίας καί ματαιότητος· ἄς σταλάξωμε ἔλαιον φιλανθρωπίας καί ἄς δέσωμε τίς πληγές τους μέ λόγους παρηγορίας. Καί ἄς τόν ἀνεβάσωμε στό καλόν ὑποζύγιο νά τόν φέρωμε στόν οἶκο μας, νά παρηγορήσωμε τήν συμφοράν του, σύμφωνα μέ τό παράδειγμα πού μᾶς ἔδωσεν ὁ Κύριος, κατά τήν δύναμί μας. Καί ἄν δέν ἔχωμε τά ἀπαραίτητα πρός ἐξυπηρέτησι καί παρηγορίαν του, μή μᾶς φανῆ δύσκολο καί βαρυνθοῦμε τόν κόπον, ἀλλ΄ ἄς τόν πᾶμε στό πανδοχεῖον, νά παρακινήσωμεν ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἔχουν δύναμι νά τόν βοηθήσουν. Ἀκόμη ἄς παρακαλέσωμε τόν Θεόν, ἐάν εἶναι κατά τό θέλημά του, νά τοῦ ἐλαφρώση καί νά σμικρύνη τήν παίδευσι. Καί ἀκόμη ἄς φροντίζωμε καί γιά τήν σωτηρία τῶν ἀδελφῶν καί πλησίον μας· διότι ὅπως εἴμεθα χρεῶστες νά τούς βοηθοῦμε στά σωματικά, ἔτσι πρέπει νά τούς νουθετοῦμε καί στά ψυχικά καί νά τούς διδάσκωμε τά ψυχωφελῆ καί σωτήρια, νά τούς παρακινοῦμε πρός βίον ἐνάρετον· ἔτσι γινόμεθα πρόξενοι τῆς σωτηρίας των, καθώς μᾶς διδάσκει καί ὁ Ἀπόστολος, λέγοντας: «ἄς ἔχωμεν φιλαδελφίαν ὁ ἕνας πρός τόν ἄλλον, νά ἀγαποῦμε τόν πλησίον, καθώς ὁ Θεός ἠγάπησεν ἡμᾶς καί ἔδωκε τόν Υἱόν αὐτοῦ τόν μονογενῆ λύτρον ὑπέρ ἡμῶν». Ἄς γίνωμε λοιπόν καί ΄μεῖς συμπαθεῖς καί ἀγαθοί πρός τούς πλησίον καί ὄχι ἀμελεῖς καί ἄσπλαγχνοι· καί ἄλλοτε ἄς τούς βοηθοῦμε στίς ἀνάγκες τοῦ σώματος, ἄλλοτε ἄς τούς διορθώνωμε καί ἄς τούς ὁδηγοῦμε στήν ὁδό τῆς σωτηρίας, γιά νά ἔχωμε περισσότερον μισθόν.

Ἀκούσετε καί ἕνα παράδειγμα ὡραιότατον ἐπί τοῦ θέματος, γιά νά καταλάβετε ὅτι ὁ Θεός θεωρεῖ ὡς μεγάλην πρός αὐτόν ὑπηρεσίαν καί ὀρέγεται νά νουθετοῦμε τούς ἀδελφούς καί νά τούς παρακινοῦμε πρός βίον ἐνάρετον.

Στό Πατερικόν, πού ὀνομάζεται Γεροντικόν, φαίνεται ὅτι σέ ἕνα Μοναστῆρι ἦταν ἕνας ἡγούμενος πολύ ἐνάρετος καί ἰδιαιτέρως ἦταν θαυμάσιος στήν φιλοξενίαν· καί τόσον ἀγαποῦσε τούς ἀδελφούς ὄλου τοῦ Κοινοβίου, πού ἔκαμε πολλές φορές προσευχή στόν Θεόν γι΄ αὐτούς, παρακαλῶντας αὐτόν καί δεόμενος νά τούς συναριθμήση καί αὐτούς μαζί του, νά τούς βάλη σέ ἕναν τόπον τοῦ Παραδείσου νά εἶναι ἀχώριστοι πάντοτε, καθώς ἦσαν καί ἐδῶ πρόσκαιρα. Ὁ δέ δικαιοκρίτης Θεός τοῦ ἔδειξε μίαν ὀπτασίαν θαυμασίαν γιά νά γνωρίση τό σφάλμα του.

Ἄς ἀκούσετε οἱ ἀσυμπαθεῖς καί ἄσπλαγχνοι, νά διορθώσετε τήν πολιτεία σας, ἐάν ποθῆτε τήν σωτηρία σας. Στό κοινόβιον αὐτό, ὄχι πολύ μακρυά ἦταν ἕνα ἄλλο Μοναστήρι στό ὁποῖον, ὅταν ἔκαμαν τήν ἑορτή, προσεκάλεσαν τόν ἡγούμενον πού ἀναφέραμε νά ὑπάγη στήν πανήγυρι· αὐτός ἔκαμε προσευχήν στόν Δεσπότη Χριστόν νά τοῦ φανερώση ἐάν ἔπρεπε νά ὑπάγη, διότι δέν ἔβγαινε ποτέ ἀπό τό Μοναστῆρι του χωρίς προηγουμένως νά βεβαιωθῆ ὅτι ἦταν θέλημα Θεοῦ. Προσευχόμενος λοιπόν στήν Ἐκκλησίαν ἤκουσε φωνήν ἀπό τό θυσιαστήριον ἡ ὁποία τοῦ εἶπε: πήγαινε, πλήν ὅμως στεῖλε τούς ἀδελφούς προτήτερα. Καθώς λοιπόν ἐπήγαιναν οἱ μοναχοί, εὐρῆκαν στόν δρόμον ἕναν ἄνθρωπο τριάντα περίπου χρόνων, χαριτωμένον στήν ὄψιν καί σεβάσμιον, πού ἐκείτετο κατά γῆς ὡς ἄρρωστος· καί ἐρωτῶντας αὐτόν ποῖος ἦταν καί ἀπό πού ἤρχετο, τούς ἀπεκρίθη: πτωχός εἶμαι, καί καθώς ἐπήγαινα καβαλλάρης σ΄ ἐκεῖνο τό Μοναστῆρι, μέ ἔρριξε τό ζῶον καί ἔφυγε. Καί ἐκεῖνοι εἶπαν· ὁ Θεός νά σέ βοηθήση διότι ἐμεῖς εἴμεθα πεζοί καί δέν ἠμποροῦμε νά σέ βοηθήσωμε. Ἀφοῦ λοιπόν ἐπέρασαν ὅλοι, ἦλθε κατόπιν καί ὁ ἡγούμενος· καθώς τόν εἶδε καί ἤκουσε τήν συμφοράν πού ἔπαθε, ἐλυπήθη καί τοῦ λέγει: δέν ἐπέρασαν ἀπό ἐδῶ κάποιοι μοναχοί; Ναί, τοῦ ἁπαντά, ἀλλά εἶπαν πώς εἶναι πεζοί καί δέν ἠμποροῦσαν νά μέ βοηθήσουν. Τοῦ λέγει ὁ ἡγούμενος· ἠμπορεῖς νά σηκωθῆς λίγο, νά ἀνεβῆς σ΄ ἐκείνη τήν πέτρα, νά σέ πάρω στόν ὦμο μου; Ἐκεῖνος εἶπε· ἐγώ δέν ἠμπορῶ νά σαλεύσω καθόλου, συνέχισε τόν δρόμο σου. Τοῦ λέγει ὁ Ἀββᾶς· ζῆ Κύριος ὁ Θεός μου· δέν φεύγω ἄν δέν σέ σηκώσω, μέ ὅσες δυνατότητες ἔχω. Τότε λοιπόν ἐσηκώθη, ἀνέβηκε στόν βράχο καί ὁ ἡγούμενος τόν ἐφορτώθη στούς ὤμους του· καί στήν ἀρχή μέν τοῦ ἐφάνη πολύ βαρύς, ἔπειτα ὅμως ἐλάφραινεν ὅσον ἐπροχωροῦσαν μέχρι πού τοῦ ἐφαίνετο πώς δέν ἐσήκωνε τίποτε. Καί καθώς ὕψωσε τήν κεφαλήν, νά ἰδῆ τί ἔγινεν ὁ φαινόμενος, τόν βλέπει νά ἀνεβαίνη στόν ἀέρα· ἤκουσε τότε φωνή νά τοῦ λέγη: Ἀββᾶ, πολλές φορές μέ παρεκάλεσες νά βάλω τούς μοναχούς σου στόν ἴδιον τόπο μέ σένα· αὐτό ὅμως εἶναι ἀδικοκρισία, διότι τά ἔργα σας δέν ὁμοιάζουν. Λοιπόν, ἐάν τούς ἀγαπᾶς, δίδαξέ τους ὅ,τι χρειάζεται καί νουθέτησέ τους, ὥστε νά μιμοῦνται τήν πολιτείαν σου· διότι ἐγώ εἶμαι Δίκαιος Κριτής, καί ἀποδίδω στόν καθένα κατά τίς πράξεις του. Αὐτά εἶπεν ὁ Δεσπότης καί ἀνῆλθε στούς οὐρανούς, ὁ δέ ἀββᾶς ἔμεινε πολύ χαρούμενος, καί ἠγάλλετο πώς ἠξιώθη νά μεταφέρη τόν Κύριον στούς ὤμους του. Ὅταν ἀργότερα ἐδιηγήθη τό γεγονός αὐτό στούς μαθητάς του μέ δάκρυα, πολύ ὠφελήθησαν καί ἐδιώρθωσαν καθώς ἔπρεπε τήν προτέραν τους ἀμέλειαν.

Ἔτσι ἄς κάμωμεν καί ΄μεῖς ἀδελφοί καί Πατέρες μου· ἄς γίνωμεν εὔσπλαγχνοι πρός τούς ἀδελφούς μας, συμπαθεῖς καί οἰκτίρμονες, γιά νά ἐλεήση καί ΄μᾶς ὁ Κύριος. Ἐάν, στά ἀνδρόγυνα, ὁ ἕνας εἶναι ἄσπλαγχνος, ἄς τόν παρακινῆ ὁ ἄλλος νά γίνη εὔσπλαγχνος, νά μή κολασθῆ ὁ τρισάθλιος, καί ἄς δίδη κρυφά ἐλεημοσύνην ὅσον ἠμπορεῖ· λόγου χάριν, ἐάν εἶναι ἡ γυναῖκα ἄσπλαγχνος, ἄς δίδη κρυφά ἀπό αὐτήν ὁ ἄνδρας της ἤ ἡ γυναῖκα κρυφά ἀπό τόν ἄνδρα της γιά τό ἀσκανδάλιστον, διότι καί οἱ δύο μέ τόν τρόπον αὐτόν κάνουν ἔργο. Δέν εἶναι ἁμαρτία αὐτό, ἐάν κάποιος δώση ἐλεημοσύνη στόν πτωχό κρυφά ἀπό τόν σύντροφόν του. Ἐγώ εἶδα ὀφθαλμοφανῶς καί πολλούς Κελιῶτες στό Ἅγιον Ὅρος, Ἱερομονάχους καί ἁπλούς μοναχούς, νά δίνουν ἐλεημοσύνην κρυφά ἀπό τόν ὑποτακτικό τους, γιά νά μήν τόν σκανδαλίσουν. Ἄλλοι πάλιν ὑπηρέτες παίρνουν ὁμοίως καί δίδουν κρυφά ἀπό τόν ἀφέντη τους, ὅταν αὐτός εἶναι ἄσπλαγχνος, καί μέ τόν τρόπον αὐτόν ἔχουν καί τά δύο μέρη μισθόν· ἀλλά καί τά ἀγαθά τους πληθύνονται ἐδῶ πρόσκαιρα ἀπό τήν χάριν τοῦ Θεοῦ μέ τρόπον θαυμάσιον, καθώς φαίνεται καί στόν βίον τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος. Ὅτι δηλαδή ἦταν κάποιος ἀνελεήμων καί ἄσπλαγχνος, ὅθεν ὁ Θεός παρεχώρησε νά τοῦ ἔλθουν συμφορές καί ἐπτώχευσε· καί ἐπειδή κατάλαβε ὅτι ἐξ αἰτίας τῆς ἀσπλαγχνίας του τόν εὐρῆκαν τόσες δυστυχίες, διέταξε τόν δοῦλο του νά παίρνη ἕξι νομίσματα τήν ἡμέρα καί νά τά δίδη στούς πτωχούς γιά τήν ψυχήν του, ἐπειδή αὐτός τά ἐλυπεῖτο καί δέν τά ἔδιδε. Τότε ὁ καλός δοῦλος δέν ἔπαιρνε μόνον ἕξι, ἀλλά τριάντα ἕξι καί περισσότερα καί τά ἔδινε στούς πτωχούς· καί ὅσον ἔπαιρνεν αὐτός καί ἔδιδε, τόσον περισσότερο καί ὁ Θεός εὐλογοῦσε ἐκεῖνον τόν οἶκο, καί ἐπλούτισε πάλιν ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος, ὅπως καί πρίν. Ὅθεν ἐπειδή ἐγνώρισε ὅτι ἡ εὐλογία αὐτή προῆλθε ἀπό τήν μικράν αὐτήν ἐλεημοσύνην, ἔδιδε καί αὐτός περισσότερα. Εἶπε τότε στόν δοῦλο του· σέ εὐχαριστῶ, διότι γιά τά ἕξι νομίσματα πού σοῦ εἶπα νά δίδης στούς πτωχούς, ὁ Κύριος μοῦ ἔστειλεν ἀναρίθμητα. Τοῦ λέγει ὁ δοῦλος. Ἐάν ὑπάρχη κλέπτης πού ἐσώθη, τότε σώζομαι καί ΄γώ· ἐπειδή δέν σοῦ ἔπαιρνα μόνον ἕξι, ἀλλά ἑκατό καί περισσότερα, γι΄ αὐτό καί ἐπλούτισες.

Βλέπετε χριστιανοί μου, πῶς καί τά βιαίως καί ἀκουσίως διδόμενα προξενοῦν τοιαύτην ὠφέλειαν, ὄχι μόνον μετά θάνατον, ἀλλά καί ἐδῶ πρόσκαιρα; Μήν ἀμελεῖτε λοιπόν τήν ἀρετήν αὐτήν, ὡς χριστομίμητον· συμπονεῖτε καί βοηθεῖτε τούς ἀδελφούς τοῦ Χριστοῦ στίς ἀνάγκες τους, ὥστε ὁ πλουσιόδωρος εὐεργέτης μας νά σᾶς ἀνταποδώση τήν χάριν στήν δευτέραν αὐτοῦ ἔλευσι, λέγοντας πρός ἐσᾶς καί πρός ὅλους τους ἐναρέτους καί ἐλεήμονες: «Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου, κληρονομήσατε τήν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν». «Ἧς γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, τῇ αὐτοῦ φιλανθρωπίᾳ καί χάριτι, πάντοτε, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν».