Ὁμιλία εἰς τό Εὐαγγέλιον τῆς Ἕκτης Κυριακῆς τοῦ Λουκᾶ
«Ὁ ὤν ἐκ τοῦ Θεοῦ τά ρήματα τοῦ Θεοῦ ἀκούει», λέγει ὁ Κύριος· δηλαδή ὑπακούει στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί μετατρέπει τούς λόγους σέ ἔργα, ζεῖ καί πολιτεύεται κατά Χριστόν, ἐκτελεῖ τό θέλημα τοῦ Οὐρανίου Πατρός καί γίνεται «κληρονόμος μέν Θεοῦ, συγκληρονόμος δέ Χριστοῦ». Ὅποιος ὅμως παρακούει στόν Θεό, διαπράττει τήν ἁμαρτίαν καί ἐπιδίδεται σ΄ αὐτήν ἀμετανοήτως· εἶναι δοῦλος τῆς ἁμαρτίας καί «οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ Θεοῦ ἀλλά ἐκ τοῦ πονηροῦ», ἀφοῦ μέ τήν κακήν προαίρεσι μεταπλάσσει τήν φύσι τήν ὁποίαν ἔλαβεν ἀπό τόν Θεόν καί τήν ἐξομοιώνει μέ τόν πατέρα τῆς ἀπωλείας. Γι΄ αὐτό καί ὁ Κύριος ἔλεγε στούς Ἰουδαίους, «ὑμεῖς ἐκ τοῦ πατρός ὑμῶν τοῦ διαβόλου ἐστέ, καί τάς ἐπιθυμίας αὐτοῦ θέλετε ποιεῖν».
Αὐτοῦ τοῦ εἴδους οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἀθλιώτεροι καί ἀπό τούς φανερά δαιμονιζομένους, ἔστω καί ἄν διαφεύγουν τήν προσοχή τῶν πολλῶν. Πράγματι, ἐνῶ οἱ δαιμονιζόμενοι κατακόπτουν τά σώματά τους καί μερικές φορές βλάπτουν σωματικῶς ὅποιους συναντοῦν, ἐκεῖνοι πού διά τῶν πονηρῶν ἐπιθυμιῶν ἔχουν ἐξωμοιωθῆ μέ τόν ἀρχέκακον ἐχθρό διαφθείρουν τίς ψυχές τίς ἰδικές τους καί ὅσων τούς συναναστρέφονται ἀπρόσεκτα. Καί ἐνῶ οἱ πρῶτοι στόν καιρό τοῦ θανάτου ἀποβάλλουν μαζί μέ τό σῶμα καί τήν ἐπήρεια τῶν δαιμόνων, οἱ δεύτεροι, ἐπειδή ἁμαρτάνουν ἀμετανοήτως ἔχουν ἀθάνατον καί ἀναπόβλητον τήν βλάβην. Ἐπίσης τόν ἐνοχλούμενον φανερῶς ἀπό τόν δαίμονα ὅλοι τόν λυπούμεθα ὅταν τόν ἀντικρύσωμε, ἐνῶ τόν φονέα καί τόν φιλάργυρον, τόν ὑπερήφανον καί τόν ἀναίσχυντον καί τόν ἀνυπότακτον καί ὅλους τούς ὁμοίους των ὄχι μόνον δέν τούς λυπούμεθα, ἀλλά καί τούς μισοῦμε. Διότι ὁ ἕνας περιπίπτει στό πάθος ἀκουσίως, ἐνῶ ὁ φιλαμαρτήμων προσελκύει ἐλευθέρως τό κακόν, μερικές φορές μάλιστα ἀποκρύπτοντας τήν βλαπτικότητα καί τήν κακοήθεια τῆς νόσου του.
Ἐπειδή ὅμως οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι δέν εἶναι σέ θέσι νά ἀντιληφθοῦν τήν ἐναντίον μας μανίαν τοῦ διαβόλου ἀπό τίς ἐπιθέσεις ἐκείνου κατά τῆς ψυχῆς καί ἀπό τήν συνεργία του στήν ἁμαρτία, παρεχώρησεν ὁ Θεός νά ὑπάρχουν καί κατά τό σῶμα δαιμονοφόρητοι, ὥστε νά μάθωμε ἀπό αὐτούς ὅλοι πόσον φοβερά εἶναι ἡ κατάστασις τῆς ψυχῆς πού ἔκαμε τοῦτον ἔνοικόν της διά τῶν πονηρῶν ἔργων. Ὅταν δέ ὁ Μονογενής τοῦ Θεοῦ ἀπό ἀπροσμέτρητον πέλαγος φιλανθρωπίας ἔκλινεν οὐρανούς καί κατῆλθε στήν γῆ, γιά νά ἐλευθερώση τίς ψυχές μας ἀπό τήν τυραννία τοῦ διαβόλου, ἀπεδίωκε τά δαιμόνια καί ἀπό τούς φανερά κατά τό σῶμα δαιμονιζομένους· τό ἔκαμε αὐτό γιά νά παρουσιάση καί νά ἐπιβεβαιώση μέ τήν φανερῶς ἐνεργουμένην ἐλευθερία καί ἴασι τήν γινομένην κρυπτῶς ἐλευθερία καί ἴασι τῆς ψυχῆς. Πράγματι καί ὅταν ἐχάρισε τήν θεραπεία στήν ψυχή τοῦ παραλυτικοῦ, ὄχι μόνον δέν ἐπευφημήθη ἀπό ἐκείνους πού ἔβλεπαν μόνον τά φαινόμενα, ἀλλά καί ἐβλασφημήθη· γι΄ αὐτό ἐθεράπευσε καί τήν σωματικήν του παράλυσι, γιά νά μάθουν, ὅπως ὁ ἴδιος ἔλεγε πρός τούς παρόντες, ὅτι «ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἐπί τῆς γῆς ἀφιέναι ἁμαρτίας».
Κυρίως γι΄ αὐτό λοιπόν ἀπομακρύνει τούς δαίμονες ἀπό τούς δαιμονιζομένους, γιά νά μάθωμε ὅτι αὐτός εἶναι πού τούς ἀποδιώκει καί ἀπό τίς ψυχές μας καί μᾶς χαρίζει τήν αἰωνίαν ἐλευθερίαν. «Ἐξελθόντι γάρ εἰς τήν γῆν», σύμφωνα μέ τήν ἀναγινωσκομένην σήμερα περικοπήν τοῦ Εὐαγγελίου, «ὑπήντησεν αὐτῷ ἀνήρ τις ἐκ τῆς πόλεως, ὅς εἴχει δαιμόνια ἐκ χρόνων ἱκανῶν, καί ἱμάτιον οὐκ ἐνεδιδύσκετο καί ἐν οἰκίᾳ οὐκ ἔμενεν, ἀλλ΄ ἐν τοῖς μνήμασιν». Ἐξῆλθε, λέγει, ὄχι ἦλθε στήν ξηρά, γιά νά δείξη ὅτι ἦλθε μέ πλοῖον, ἀφοῦ ἤδη καί τήν θύελλα τοῦ ἀνέμου κατέπαυσε καί τήν θάλασσαν ἐγαλήνευσε μέ τήν ἐπιτίμησί του. Διότι ὅταν ἀπό τήν Γαλιλαίαν ἐπεβιβάσθη στό πλοῖο μέ τούς μαθητάς του εἶπε πρός αὐτούς, ὅπως λέγει παραπάνω ὁ Εὐαγγελιστής: «διέλθωμεν εἰς τό πέραν»· ἀπό ἐδῶ φαίνεται ὅτι προεῖδε τό γεγονός καί ἀπό εὐσπλαγχνίαν ἦλθεν αὐτόκλητος βοηθός στόν βασανιζόμενον τόσον δεινῶς καί πολυετῶς ἀπό τούς δαίμονες. Ὁ Λουκᾶς λοιπόν λέγει ὅτι ἦταν ἕνας καί εἶχε πολλά δαιμόνια, ὁ Μάρκος ὅμως ὁμιλεῖ καί αὐτός περί ἑνός, «ἀλλ΄ ἐν πνεύματι ἀκαθάρτῳ». Ὁ δέ Ματθαῖος ἰσχυρίζεται ὅτι ἦσαν δύο μαζί καί ἐβασανίζοντο ἀπό πολλά δαιμόνια.
Τήν αἰτίαν δέ, γιά τήν ὁποίαν ἄλλοι Εὐαγγελισταί ὁμιλοῦν γιά ἕναν, ἄλλοι δέ γιά περισσοτέρους, καί δαιμονιζομένους καί δαιμόνια, τήν ἐφανέρωσε καί ὁ Λουκᾶς καί ὁ Μᾶρκος· διότι τό ἕνα, τό ὁποῖον ὁ Μᾶρκος ὠνόμασεν ἀκάθαρτον πνεῦμα, ἐξεταζόμενο στήν συνέχεια ἀπό τόν Κύριον λέγει «λεγεών ὄνομά μοι, ὅτι πολλοί ἐσμεν»· πράγματι λεγεών εἶναι ὁρμαθός καί πολυάριθμον σύστημα ἀγγέλων ἤ ἀνθρώπων οἱ ὁποῖοι στέκονται, μετακινοῦνται μαζί καί ἀποβλέπουν καί κινοῦνται πρός ἕνα ἔργον καί σκοπόν. Γι΄ αὐτό καί οἱ δαιμονιζόμενοι ἐκεῖνοι, ἐπειδή ἐνεργοῦντο καί ἐκινοῦντο ἀπό ἕνα τοιοῦτο σύστημα, εὐρίσκοντο ἀδιασπάστως μαζί στά μνήματα καί στά ὄρη καί μαζί ἐβασανίζοντο· γι΄ αὐτό ἄλλοτε μέν καλοῦνται ἐνικῶς, ἄλλοτε δέ πληθυντικῶς, καί αὐτοί καί τά πονηρά πνεύματα πού τούς ταλαιπωροῦσαν.
Δέν ἀνεγνώρισε δέ ἁπλῶς τόν Ἰησοῦν ὁ λεγεών διά μέσου τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου, ἀλλά καί «προσέπεσε καί φωνῇ μεγάλῃ ἀνεκραύγασε: τί ἐμοί καί σοί, Ἰησοῦ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ τοῦ Ὑψίστου; Δέομαί σου, μή μέ βασανίσης· παρήγγειλε γάρ», λέγει, «ὁ Κύριος τῷ ἀκαθάρτῳ πνεύματι ἐξελθεῖν ἀπό τοῦ ἀνθρώπου». Ἔχοντας καταπλεύσει ἐπί τούτου ὁ Κύριος ἀπό εὐσπλαγχνία στήν παραλίαν ἐκείνην ὅπου ζοῦσε ὁ δαιμονιζόμενος, διέταξε μέν τόν λεγεῶνα τῶν δαιμόνων νά ἐξέλθη ἀπό τόν ἄνθρωπο, ποῦ ὅμως νά ἀπέλθη δέν τοῦ εἶπε. Γι΄ αὐτό ἐκεῖνο τό παμμίαρον σμῆνος τῶν πονηρῶν πνευμάτων κατελήφθη ἀπό ἀμηχανίαν καί ἐφοβήθη μήπως παραδοθῆ τώρα ἀπό τόν Κύριο στήν μέλλουσαν καταδίκη, στήν προετοιμασμένην γι΄ αὐτά γέεννα τοῦ πυρός μέ τήν ὁποία θά παραδοθοῦν σέ τελείαν ἀκινησίαν, ἀφοῦ θά καταργηθῆ κάθε ἐνέργειά τους· ἠναγκάσθη λοιπόν νά προσέλθη καί νά προσπέση χρησιμοποιῶντας ταπεινότερα καί ἀληθινά λόγια πρός τόν Κύριον, τά ὁποῖα τόν ἐμαρτύρησαν ὅτι εἶναι Υἱός τοῦ Ὑψίστου· μέσα στήν πονηρία τους ἐνόμιζαν ὅτι μέ αὐτήν τήν μαρτυρία σάν μέ κάποιαν κολακεία θά μεταπείσουν τόν Κύριον τῶν ὅλων.
Καί ὁ Κύριος ἀνέχθη τήν μαρτυρία τῶν δαιμόνων πρός καταρτισμόν τῶν εὐρισκομένων στό πλοῖο. Διότι πρίν ἀπό λίγο, βλέποντας ὁ κόσμος τά τόσον μεγάλα θαύματά του στήν θάλασσα ἔλεγαν μεταξύ τους μέ ἀπορία: «τίς ἐστιν οὗτος, ὅτι καί οἱ ἄνεμοι καί ἡ θάλασσα ὑπακούουσιν αὐτῶ»; Τώρα ὅμως ἔμαθαν ποῖος εἶναι αὐτός· εἶναι «ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ τοῦ Ὑψίστου». Διότι πάντοτε, ἀκόμη καί ὁ διάβολος εἶναι συνεργός στήν βουλήν τοῦ Θεοῦ, ὄχι ὅμως ἐπειδή τό θέλει οὔτε ἀποβλέποντας σ΄ αὐτό· γι΄ αὐτό καί κάποιος ἀπό τούς θεοφόρους λέγει, ὅτι «τό κακόν συνεργεῖ στό ἀγαθόν, ὄχι μέ καλήν προαίρεσι».
Ὁ δέ Κύριος θέλοντας νά φανερώση στούς παρόντες ὅτι ὁ δαίμων πού τόσον φρίττει ἐνώπιόν του δέν εἶναι ἕνας, ἀλλά πλῆθος πολύ, τόν ἠρώτησε: «τί σοί ἔστιν ὄνομα; Ὁ δέ εἶπεν, λεγεών ὄνομά μοι, ὅτι δαιμόνια πολλά ἐσμεν». Λέγουν ὡρισμένοι ὅτι τό τάγμα τοῦ λεγεῶνος ἀποτελεῖται ἀπό ἕξι περίπου χιλιάδες.
«Καί παρεκάλουν αὐτόν», λέγει, «ἵνα μή ἐπιτάξη αὐτοῖς εἰς τήν ἄβυσσον ἀπελθεῖν». Βλέπεις ὅτι εἶναι ὁ φόβος, ὅπως εἴπαμε παραπάνω, αὐτός πού τούς ἠνάγκασε καί νά προσέλθουν καί νά προσπέσουν καί νά χρησιμοποιήσουν σχήματα καί λόγια ἀληθινά καί ταπεινότερα. Κοίταξε ὅμως καί τήν Παντοκρατορικήν ἐξουσία τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ· πράγματι ὁ δαίμων καί χωρίς νά τό θέλη τόν ἐμαρτύρησε Κύριον καί τῆς ἀβύσσου. Καί ποῖος εἶναι αὐτός πού ἐπιβλέπει ἀβύσσους; Βεβαίως ὁ καθήμενος στούς οὐρανούς, αὐτός πού περιέχει καί κατευθύνει τά πάντα.
Βλέπει δέ καί ὅτι τό στῖφος τῶν δαιμόνων δέν ἠμπορεῖ νά μένη πουθενά, ἄν δέν ἔχη πάρει ἀπό αὐτόν τήν ἄδειαν ἤ τήν παραχώρησι· γι΄ αὐτό καί ὅταν προσετάχθη ἀπό τόν Κύριο νά φύγη, ἀλλά δέν ἔλαβε ἐντολήν ποῦ νά ἀπέλθη, κατελήφθη ἀπό μεγάλην βία καί ηὖρε ὡς καταφύγιον τούς χοίρους οἱ ὁποῖοι ἔβοσκαν στό ὄρος, ὥστε νά διαφύγει δι΄ αὐτῶν. Ἀλλά οὔτε κατ΄ αὐτῶν εἶχεν ἀπό μόνον του τήν ἐξουσίαν, πολύ δέ περισσότερον δέν τήν ἔχει ἐναντίον τῶν ἀνθρώπων ἤ ἄλλων ὄντων. Διότι, λέγει «ἦν ἐκεῖ ἀγέλη χοίρων πολλῶν βοσκομένη ἐν τῷ ὄρει. Καί παρεκάλεσαν αὐτόν ἵνα ἐπιτρέψῃ αὐτοῖς εἰς ἐκείνους ἀπελθεῖν· καί ἐπέτρεψεν αὐτοῖς. Ἐξελθόντα δέ τά δαιμόνια ἀπό τοῦ ἀνθρώπου εἰσῆλθεν εἰς τούς χοίρους· καί ὥρμησεν ἡ ἀγέλη τῶν χοίρων κατά τοῦ κρημνοῦ εἰς τήν λίμνην καί ἀπεπνίγη». Τά δαιμόνια λοιπόν, ζητῶντας δῆθεν πρόφασι φυγῆς καί ἔχοντας κακοποιό προαίρεσι, ἐζήτησαν τήν ἄδεια κατά τῶν χοίρων, ἐπειδή ὁ Σωτήρ τά ἐδίωκε ἀπό τούς ἀνθρώπους· ἐσυνειδητοποίησαν ὅτι τήν στιγμήν ἐκείνη δέν ἐδιώκοντο ἀπό ἕναν ἤ δύο, ἀλλά διά τοῦ ἑνός ἀπό ὅλους τούς ἀνθρώπους. Καί ὁ Κύριος τούς τό ἐπέτρεψε, γιά νά γνωρίσωμε ἐμεῖς ἀπό ὅσα ἔπαθαν οἱ χοῖροι, ὅτι οὔτε τόν ἄνθρωπον ἐκεῖνον θά ἐλυποῦντο νά τόν καταστρέψουν τελείως, ἄν δέν ἀνεχαιτίζοντο καί πρίν ἀοράτως ἀπό τήν δύναμιν ἐκείνου.
«Ἰδόντες δέ», λέγει, «οἱ βόσκοντες, ἔφυγον· καί ἀπήγγειλαν εἰς τήν πόλιν καί εἰς τούς ἀγρούς τό γεγονός». Λάβετε τώρα παρακαλῶ στόν νοῦ σας τόν ἄσωτον υἱόν τοῦ Εὐαγγελίου πού ἐσώθη μέ τήν ἀπομάκρυνσιν ἀπό τούς χοίρους, γιά νά καταλάβετε ποῖοι ἦσαν αὐτοί πού ἔβοσκαν τούς χοίρους, ἤ μᾶλλον ποῖοι ὁμοιάζουν μέ αὐτούς. Πράγματι ὁ χοιρώδης βίος ἐξ αἰτίας τῆς ἀκαθαρσίας του συμβολίζει κάθε πονηρόν πάθος, καί χοῖροι εἶναι κυρίως αὐτοί πού περιφέρουν τόν ἐρρυπωμένον ἀπό τήν σάρκα χιτῶνα· προϊστάμενοί τους, ἕνα εἶδος βοσκῶν, εἶναι ἐκεῖνοι πού ὑπερέχουν ἀπό αὐτούς στήν ἡδυπάθεια καί λαμβάνουν πρόνοιαν γιά τήν σάρκα καί τήν δίαιτά τους εἰς τρόπον ὥστε νά ἐκπληρώνουν τήν ἐπιθυμία τους.
Σ΄ ἐμᾶς ὅμως δέν ἐπιτρέπει ὁ χρόνος οὔτε, ὅπως βλέπετε, ὁ θόρυβος τοῦ πλήθους νά ἀσχοληθοῦμε λεπτομερῶς μέ τήν συνέχεια, ποία δηλαδή εἶναι ἡ γύμνωσις πού προκαλεῖται στήν ψυχήν ἀπό τήν ἁμαρτία, τήν ὁποίαν ὑπεδήλωνε ὁ δαιμονιζόμενος ἐκεῖνος, καί ποία ἡ διαβίωσις στά ὄρη (διότι, λέγει «ἱμάτιον οὐκ ἐνεδιδύσκετο καί ἐν οἰκίᾳ οὐκ ἔμενεν, ἀλλ΄ ἐν τοῖς μνήμασι») καί ποῖες οἱ ἁλυσίδες, οἱ χειροπέδες καί τά δεσμά τά ὁποῖα ἐκεῖνος ἔσπαζε καί ἔφευγε διωκόμενος.
Ἀλλά ἄς ἀποφύγωμε καί ἐμεῖς, μάλιστα οἱ μοναχοί, τήν συναναστροφή καί συμβίωσι μέ τούς χοίρους. Διότι κατά τό Σολομώντειον λόγιον «φθείρουσιν ἤθη χρηστά ὁμιλίαι κακαί» καί ὡς ἐπί τό πλεῖστον καθένας εἶναι ἤ γίνεται ὅμοιος μέ τούς συντρόφους του. Τί τό ὄφελος νά φύγης ὁριστικῶς ἀπό τόν κόσμο καί νά καταφύγης στά ἀφιερωμένα στόν Θεόν φροντιστήρια, νά ἐξέρχεσαι ὅμως καθημερινῶς ἀπό αὐτά καί νά συμφύρεσαι πάλι μέ τόν κόσμο; Πῶς, εἰπέ μου, τριγυρνῶντας στίς ἀγορές θά ἀποφύγης τά προσανάμματα τῶν παθῶν, διά τῶν ὁποίων ἐπέρχεται ὁ θάνατός τῆς ψυχῆς πού χωρίζει τόν ἄνθρωπον ἀπό τόν Θεόν; Αὐτός εἶναι ὁ θάνατος «ὁ ἀναβαίνων εἰς ἡμᾶς διά τῶν θυρίδων», οἱ ὁποῖες εἶναι μέσα μας, δηλαδή τῶν αἰσθήσεων· αὐτές ἔγιναν ἀφορμή νά ἐκπέσουν ἀπό τήν ἀθανασίαν καί οἱ προπάτορες ἐκεῖνοι.
Ἄς φύγωμε λοιπόν ὅλοι μας μακρυά, ἄλλοι ἀπό τήν συμβίωσι μέ τά κακά, ἔστω καί ἄν μᾶς φαίνεται ὅτι ὑπερτεροῦμε πολλούς στήν καταγωγή καί στήν δόξα καί στήν σωματικήν ρώμη καί στόν ὑλικόν πλοῦτο, καί ἄλλοι ἀπό τήν ὁμοίωσι πρός τούς χοίρους, λαμβάνοντας στόν νοῦ μας τήν λίμνην ἐκείνη τοῦ ἀσβέστου πυρός, μέσα στήν ὁποίαν, φεῦ! θά πέσουν ὅσοι ἀμετανοήτως ὑπηρετοῦν τίς προσβολές τῶν δαιμόνων. Καί βλέποντας τό βάραθρον στό ὁποῖον κρημνίζονται, ὅταν ἀποθαίνουν, ὅσοι μέχρι τό τέλος τους ὁμοιάζουν ὡς πρός τόν τρόπον τῆς ζωῆς μέ τούς χοίρους, ἄς ἀπομακρυνθοῦμε ἀνεπιστρόφως ἀπό τόν ὄντως δυσώδη βίον τῆς ἁμαρτίας καί ἄς προσέλθωμε ἔτσι καλῶς καί δικαίως στήν πηγήν τῶν μύρων, τήν ὁποία μᾶς ἐχάρισεν ὁ Θεός καί ἐκχύνεται διά τῆς λάρνακος ἀπό τήν σορόν τοῦ ἐντοπίου μας Χριστομάρτυρος· καί ἀφοῦ μέ τήν χρῆσι τούτων ἁγιασθοῦμε καί ἐνισχυθοῦμε, νά κηρύττωμε καί στούς ἀγρούς καί στίς πόλεις, ὅπου καί ἄν εἴμεθα, τήν θειοτάτην δύναμι καί ἐνέργειαν τοῦ θείου αὐτοῦ μύρου· δέν ἐννοῶ μέ τήν γλώσσα καί τά λόγια (διότι ποῖος δέν ἤκουσε μέ τήν ἰδική του ἀκοή τήν συρροή τῶν ἀπό ἐδῶ θαυμάτων;) ἀλλά μέ τήν μεταβολήν τῆς ζωῆς μας πρός τό καλλίτερον, ὥστε βλέποντάς μας ὅλοι νά εἰποῦν, «αὕτη ἡ ἀλλοίωσις τῆς δεξιᾶς τοῦ Ὑψίστου», μέ τήν ὁποία δεξιάν ἔχει ζωγραφηθῆ ὁ μέγας Δημήτριος καί διά τῆς ὁποίας μετασχηματίζει αὐτούς πού τόν πλησιάζουν πρός τό θειότερον, ὥστε νά ἔχη καί στόν οὐρανόν συμπολίτες αὐτούς πού εὐτύχησαν νά εἶναι στήν γῆ συγκάτοικοί του.
Αὐτό εἴθε νά συμβῇ μέ τίς πρεσβεῖες ἐκείνου καί νά ἐπιτύχωμε ὅλοι τίς ὑπεσχημένες οὐράνιες μονές καί τήν ἐκεῖ συνοίκησι μέ τούς ἁγίους, «χάριτι καί φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ πρέπει δόξα εἰς τούς αἰῶνας». Ἀμήν.
